03.10.2016/№40

Штогод у другую нядзелю кастрычніка ў Беларусі адзначаецца Дзень работнікаў культуры.

Прафесійнае свята адзначаюць больш за 65 тыс. беларусаў – акцёры і паэты, пісьменнікі і мастакі, музыканты, работнікі музеяў і выставачных залаў, кіраўнікі творчых калектываў. Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі не толькі не спыняе навуковага суправаджэння іх працы, але вядзе лінію рознагаліновых даследаванняў і падрыхтоўку навуковых выданняў. Дырэктар цэнтра акадэмік Аляксандр ЛАКОТКА − пра новыя праекты свайго калектыву.

 

 

− Мовазнаўцы распачынаюць работу над новым тлумачальным слоўнікам беларускай мовы ў 15 тамах. Складаюцца лінгвістычныя атласы, выданні пра рэгіянальныя гаворкі. Літаратуразнаўцы працуюць над шматтомнікамі, якія прысвечаны беларускім класікам.

 

Выданне ад мастацтвазнаўцаў, якое не мае аналагаў, дзякуючы свайму аналітычнаму характару, – гэта «Нарысы гісторыі культуры Беларусі». Сёлета мы працягваем яго выпуск. Першы том быў прысвечаны культуры сацыяльнай эліты, другі – культуры гарадоў, у першай кнізе трэцяга тома разглядалася матэрыяльная культура вёскі. У гэтым годзе выходзіць другая кніга, пра духоўную культуру вёскі. Зараз творчы калектыў працуе над завяршэннем серыі, дакладней − над тэмай гісторыі культуры ХХ – пачатку ХХІ ст.

 

Працягваем рыхтаваць фундаментальны энцыклапедычны даведнік «Гарады і вёскі Беларусі». Хутка пабачыць свет чарговы том, прысвечаны раёнам Гродзенскай вобласці. Усе мы ведаем яе гарады, адметныя помнікі якіх вартыя прысутнасці ў Спісе сусветнай культурнай спадчыны ЮНЕСКА. Гэта Гродна, Навагрудак; руіны Крэва, Гальшан… Затым пачынаем падрыхтоўку апошняй, «віцебскай» часткі гэтага шматтомніка (выданне ахоплівае звыш 24 тыс. населеных пунктаў). Віцебшчына не абяцае навукоўцам лёгкай працы. Гэта тлумачыцца колькасцю паселішчаў. Так, калі ў Дубровенскім раёне, што на мяжы з Расіяй, налічваецца каля 250 вёсак, то ў Шаркаўшчынскім, Мёрскім, Браслаўскім – каля тысячы. Гэта вынік хутарызацыі Заходняй Беларусі 1921–1939 гадоў. Аднак на Віцебшчыне цэнтр нашай духоўнасці – Полацк; горад Глыбокае з яго ўнікальным гістарычным цэнтрам, Паставы, Браслаў.

 

 

− Даследаванні непарыўна звязаны з самім жыццём і змяняліся разам з ім. Першы том, які прысвечаны Гомельскай вобласці, пабачыў свет у пачатку 2000-х гадоў. Навукоўцы змаглі ўлічыць тыя хуткія, але фундаментальныя перамены ў беларускім дзяржаўным ладзе, сістэме гаспадаркі, культуры, адукацыі, ахове здароўя. Мы адаптавалі матэрыялы да сучасных умоў. Гады новага стагоддзя − гэта час паступовага развіцця і планамернага ажыццяўлення дзяржаўных праграм будаўніцтва гарадоў, адраджэння вёскі, стварэння аграгарадкоў, новых горадаўтваральных цэнтраў. Цяжкасцю працы можна назваць тое, што частка архіваў аказалася ў Еўрасаюзе.

 

Але сувязі з краінамі-суседзямі мацнеюць. Музей старажытнабеларускай культуры ў гэты час ладзіць выстаўку абразоў і званоў у Варшаве, а пасля яна паедзе па іншых гарадах Польшчы. Акрамя гэтага музей праводзіць выстаўкі адрэстаўраваных прадметаў мастацтва. Таксама супрацоўнікі нашага цэнтра рыхтуюць новыя матэрыялы для стацыянарнай выстаўкі НАН Беларусі.

 

 

− Моваведы нашага цэнтра 4-5 кастрычніка запрашаюць на Міжнародную навуковую канферэнцыю «Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемаадносіны: ад гісторыі да сучаснасці».

 

Атрымалі моцны штуршок беларуска-італьянскія зносіны ў галіне культуры. Адметнай падзеяй стала вераснёўская дамова аб стварэнні італьянска-беларускага слоўніка. А 12-13 кастрычніка ў Мінску пройдзе Міжнародная навуковая канферэнцыя «Беларуска-італьянскае культурнае ўзаемадзеянне і праблемы захавання нацыянальнай ідэнтычнасці: гістарычны вопыт і сучасныя праблемы». У трох блоках будуць абмяркоўвацца пытанні культурнага абмену ў галіне мастацтваў і вывучэння праблемных пытанняў літаратуры і мовы. Такім чынам, будуць ахоплены ўсе напрамкі дзейнасці цэнтра.

 

Вяртаючыся да традыцыйнага календара падзей, нагадаю пра VІI Міжнародную навуковую канферэнцыю «Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў» (Мінск, 24-25 лістапада), дзе супрацоўнікі нашага цэнтра, прадстаўнікі кафедр, якія задзейнічаны ў выкананні падпраграмы «Гісторыя і культура», прадставяць вынікі работы бягучага года. Такім чынам, Год культуры падарыць яшчэ нямала плёну і цікавых сустрэч.

 

 

− Гэта працяг тэмы 30-годдзя чарнобыльскай катастрофы – «Галасы пакінутых вёсак».

 

Да канца года павінна выйсці яшчэ адна ўнікальная праца – «Прымаўкі і прыказкі – мудрай мовы прывязкі (з адвечнай мудрасці народнай)» на беларускай і кітайскай мовах.

 

Гэта агульны з Беларускай дзяржаўнай акадэміяй мастацтваў праект, дзе праца вядучых спецыялістаў цэнтра А.Алфёравай і Т.Кухаронак спалучылася з вялікай колькасцю эксклюзіўных малюнкаў ад калектыву майстроў-мастакоў.

 

Кніга ўжо перададзена для выхаду ў свет у Выдавецкі дом «Беларуская навука». Абедзве гэтыя працы – высокія ўзоры мастацтва кнігі.